Komt er een referendum over de Sleepwet?

In de wet worden de bevoegdheden geregeld van de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheids Dienst) en de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheid Dienst). Zo staat bijvoorbeeld in de wet exact vast wanneer er iemand af mag worden geluisterd, op welke manier en hoe lang gegevens bewaard mogen worden. Echter maakt technologische vooruitgang, en daarmee de ouderdom van de wet, het noodzakelijk om de Wiv aan te passen.

Eind 2016 deden de ministers van Defensie en Binnenlandse zaken een wetsvoorstel, dat inmiddels door de Eerste- en Tweede Kamer is goedgekeurd. De nieuwe wet moet in 2018 in werking treden.

Er is veel kritiek op het wetsvoorstel. Er worden verscheidene bevoegdheden toegevoegd aan het pakket van de AIVD en de MIVD, die inbreuk zouden maken op de privacy van de burger. Enkele studenten kwamen daarom met het initiatief Sleepwet.nl , zij roepen daarmee op tot een referendum over de wet.

De belangrijkste kritiek die de initiatiefnemers op de 'Sleepwet' hebben:

1. Er mag een “sleepnet” worden ingezet om massaal online communicatie af te luisteren, ook van niet verdachte burgers.
2. Alle geautomatiseerde apparaten mogen gehackt worden. Denk bijvoorbeeld aan uw telefoon, computer of smart-tv.
3. Er mag een geheime DNA-databank aangelegd worden waar iedereen in terecht kan komen.
4. Verzamelde data mag met buitenlandse inlichtingendiensten gedeeld worden, ook zonder deze eerst geanalyseerd te hebben.

Het vierde punt van kritiek krijgt veel  ondersteuning  van organisaties als Amnesty International, die waarschuwen  dat de data ook gedeeld mag worden met regimes die het niet zo nauw nemen met mensenrechten. Het leven van bijvoorbeeld activisten en journalisten zou in landen met zo’n regime in gevaar komen door informatie die wordt gedeeld door onze geheime diensten.

In een reactie stelt een woordvoerder van de AIVD de zorgen te begrijpen. “Maar het is noodzakelijk om Nederland te beschermen tegen landen, organisaties en personen die het op ons gemunt hebben.” De privacy en veiligheid van burgers is volgens de AIVD door deze wet juist beter beschermd. “Er is extra controle en toezicht ingebouwd. Voordat er iets verzameld of bekeken mag worden, heeft de minister twee keer een handtekening moeten zetten en heeft ook een onafhankelijke commissie het onderzoek moeten goedkeuren.”

De term ‘sleepnet’ doet volgens de woordvoerder geen recht aan de werkelijkheid, 98 procent van de data wordt gelijk door de inlichtingendienst verwijderd. “Het verzamelen van data gebeurt juist heel gericht.”

Toch steunen meer dan dertig organisaties en politieke partijen het initiatief van Sleepwet. Mede door een oproep in Zondag met Lubach is het aantal handtekeningen dat volgens de wet nodig is voor een referendum ruimschoots bereikt. Inmiddels staat de teller op 364.000 handtekeningen. Inmiddels kan er niet meer getekend worden, maandag biedt het initiatief de handtekeningen aan bij de Kiesraad. Maar de nieuwe regering wil volgens het regeerakkoord af van de wet op het raadgevend referendum, dus komt dat referendum er wel?

Overigens kan er in theorie ook een referendum over het afschaffen van de wet op het raadgevend referendum komen, maar mocht het zo zijn dat die wet wordt afgeschaft, is de kans aannemelijk dat een referendum over de Wiv gewoon moet worden gehouden. De handtekeningen zijn immers verzameld op het moment dat de wet op het raadgevend referendum actief nog is. Op 1 november laat de Kiesraad weten of er voldoende geldige handtekeningen zijn verzameld en er een referendum over de Wiv wordt georganiseerd.